روماتیسم چیست؟ همه چیز درباره این بیماری خاموش و راه‌های کنترل آن

روماتیسم یک اصطلاح عمومی است که به گروهی از بیماری‌های التهابی اطلاق می‌شود که عمدتاً مفاصل، عضلات و بافت‌های همبند را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این بیماری‌ها شامل انواع مختلفی هستند که هر یک می‌توانند علائم و عوارض متنوعی داشته باشند. در این مقاله از بلاگ لقمه، به بررسی کامل روماتیسم، علل، علائم، آزمایش‌ها، درمان‌ها و انواع مختلف آن می‌پردازیم و نکات مهمی را که می‌تواند در مدیریت این بیماری کمک‌کننده باشد، بررسی خواهیم کرد.

تاریخچه روماتیسم

روماتیسم، یکی از بیماری‌های شناخته‌شده در تمدن‌های باستانی است. در مصر باستان و در اسکلت‌های باقی‌مانده از زمان‌های دور، نشانه‌هایی از آسیب‌های التهابی مشاهده شده است. بقراط، پزشک یونانی، از اولین افرادی بود که به دردهای مفصلی اشاره کرد و از اصطلاحات مشابه با آنچه امروز به عنوان روماتیسم شناخته می‌شود استفاده کرد. در قرن نوزدهم، پزشکان متوجه شدند که این بیماری‌ها می‌توانند با التهاب و ناهنجاری‌های سیستم ایمنی همراه باشند، و این آغاز تحولی در شناخت روماتیسم و روماتولوژی بود.

روماتیسم چیست؟

روماتیسم گروهی از بیماری‌های التهابی است که سیستم ایمنی بدن به بافت‌های خود حمله می‌کند. این بیماری‌ها بر روی بافت‌های همبند، مانند مفاصل، عضلات، و بعضی ارگان‌ها مانند پوست، قلب و گوارش تأثیر می‌گذارند. روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع روماتیسم است که با حمله سیستم ایمنی به بافت‌های مفصلی، باعث تورم و التهاب می‌شود و در صورت عدم درمان مناسب، می‌تواند به از بین رفتن ساختار و عملکرد مفاصل منجر شود.

علت روماتیسم

علت دقیق روماتیسم هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما به‌طور کلی، سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در ایجاد این بیماری دارد. عوامل متعددی می‌توانند به تحریک سیستم ایمنی و بروز روماتیسم کمک کنند، از جمله:

• ژنتیک: بسیاری از افرادی که به روماتیسم مبتلا می‌شوند، دارای سابقه خانوادگی هستند. جهش‌های ژنتیکی خاص ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
• عوامل محیطی: برخی از عوامل محیطی، مانند قرار گرفتن در معرض دود سیگار، آلودگی‌های شیمیایی، و عفونت‌ها، می‌توانند باعث تحریک سیستم ایمنی و بروز علائم روماتیسم شوند.
• هورمون‌ها: مشخص شده است که زنان بیشتر از مردان در معرض بیماری روماتیسم قرار می‌گیرند. این مورد ممکن است به دلیل تأثیر هورمون‌های جنسی بر سیستم ایمنی باشد.
• سن: روماتیسم می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در سنین میانسالی آغاز می‌شود.
• اضافه وزن : به نظر می‌رسد افرادی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به روماتیسم قرار دارند.
• عفونت‌ها: در برخی موارد، عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی می‌توانند باعث تحریک سیستم ایمنی و سپس حمله علیه بافت‌های بدن شوند.

پیشگیری از روماتیسم

پیشگیری از روماتیسم به‌ طور کامل ممکن نیست، زیرا بسیاری از انواع آن، به ویژه آن‌هایی که زمینه‌های ژنتیکی و خودایمنی دارند، عوامل غیرقابل‌کنترلی هستند. با این حال، راهکارهایی وجود دارند که می‌توانند خطر بروز یا شدت یافتن علائم روماتیسم را کاهش دهند و سلامت مفاصل و سیستم ایمنی را بهبود بخشند:

1. تغذیه سالم: مصرف غذاهای ضدالتهابی مانند ماهی‌های چرب (سرشار از امگا-۳)، میوه‌ها و سبزیجات تازه، آجیل و غلات کامل می‌تواند التهاب را کاهش دهد و سلامت مفاصل را تقویت کند.
2. فعالیت بدنی منظم: ورزش‌های ملایم و منظم، مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا، باعث تقویت عضلات اطراف مفاصل و بهبود انعطاف‌پذیری می‌شود. ورزش‌های سنگین یا مداوم که فشار زیادی به مفاصل وارد می‌کنند، بهتر است با احتیاط انجام شوند.
3. حفظ وزن متعادل: اضافه وزن فشار بیشتری بر مفاصل، به‌ ویژه مفاصل زانو و کمر وارد می‌کند. حفظ وزن مناسب می‌تواند از ساییدگی و التهاب مفاصل جلوگیری کند.
4. پرهیز از مصرف سیگار و الکل: مصرف سیگار و الکل می‌تواند سیستم ایمنی را تضعیف و التهاب را افزایش دهد که هر دو در بروز و پیشرفت روماتیسم موثرند.
5. کاهش استرس: استرس می‌تواند پاسخ‌های التهابی بدن را تشدید کند. تمرین‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، تنفس عمیق و خواب کافی به بهبود وضعیت روانی و کاهش التهاب کمک می‌کند.
6. پیشگیری از عفونت‌ها: برخی عفونت‌ها ممکن است خطر بروز روماتیسم را افزایش دهند. رعایت بهداشت، واکسیناسیون و مراقبت از سلامت کلی بدن در برابر عفونت‌ها، می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطرات داشته باشد.
7. مراجعه منظم به پزشک: اگر در خانواده‌تان سابقه روماتیسم وجود دارد یا علائمی مانند درد و سفتی مفاصل دارید، مراجعه به روماتولوژیست می‌تواند به تشخیص زودهنگام و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند.

این اقدامات، علاوه بر کاهش خطر ابتلا، می‌توانند به افرادی که دچار روماتیسم هستند نیز در کنترل و کاهش شدت علائم بیماری کمک کنند.

علائم روماتیسم

علائم روماتیسم گسترده و متنوع هستند و ممکن است بر حسب نوع روماتیسم متفاوت باشند. با این حال، برخی از علائم شایع روماتیسم عبارتند از:

• درد مفاصل: دردهای مفصلی یکی از اصلی‌ترین علائم روماتیسم هستند که اغلب در صبح یا پس از استراحت طولانی بیشتر می‌شوند.
• تورم و التهاب مفاصل: مفاصل مبتلا ممکن است متورم و ملتهب شوند و این التهاب می‌تواند باعث کاهش دامنه حرکت و سختی در حرکت شود.
• خستگی مفرط: بسیاری از افراد مبتلا به روماتیسم احساس خستگی و ضعف عمومی دارند.
• قرمزی و گرم شدن مفاصل: التهاب می‌تواند باعث قرمزی و گرم شدن مفاصل شود که نشانه‌ای از فعالیت سیستم ایمنی است.
• تب و کاهش وزن: در موارد شدید، به‌ویژه در روماتیسم مفصلی، ممکن است تب، کاهش وزن و از دست دادن اشتها نیز ایجاد شود.

آزمایش روماتیسم

تشخیص دقیق روماتیسم اغلب نیازمند انجام آزمایش‌ها و معاینات گسترده است. برخی از آزمایش‌های مهم عبارتند از:

1. آزمایش فاکتور روماتوئید (RF): این آزمایش به بررسی سطح فاکتور روماتوئید در خون می‌پردازد که می‌تواند در تشخیص روماتیسم مفصلی کمک کند.
2. آزمایش آنتی‌بادی‌های ضد CCP: آنتی‌بادی‌های ضد CCP در بدن برخی از افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی تولید می‌شوند و وجود آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده شدت بیماری باشد.
3. آزمایش‌های التهابی (CRP و ESR): سطح پروتئین واکنشی C (CRP) و سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR) نیز به بررسی میزان التهاب در بدن کمک می‌کنند.
4. تصویربرداری: از MRI و X-ray برای ارزیابی تغییرات مفصلی و آسیب‌های احتمالی استفاده می‌شود.

این آزمایش‌ها در کنار بررسی‌های بالینی می‌توانند به تشخیص و شناسایی نوع خاصی از روماتیسم کمک کنند.

تفاوت آرتروز و رماتیسم

آرتروز به التهاب و تخریب و فرسایش مفاصل اشاره دارد، در حالی که رماتیسم اصطلاحی گسترده برای شرایط التهابی مختلف مفصلی است که می‌تواند دردهای بسیار زیادی در نقاط مختلف بدن به‌همراه داشته باشد.

درمان روماتیسم

روش‌های درمان روماتیسم بسیار متنوع هستند و شامل دارو، فیزیوتراپی، و تغییرات سبک زندگی می‌شوند:

1. داروها:
   • داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن و ناپروکسن که باعث کاهش درد و التهاب می‌شوند.
   • داروهای ضد روماتیسمی تعدیل‌کننده بیماری (DMARDs): مانند متوترکسات و سولفاسالازین که به کند کردن روند بیماری کمک می‌کنند.
   • بیولوژیک‌ها: داروهای بیولوژیک مانند اتانرسپت و آدالیموماب که با کاهش فعالیت سیستم ایمنی به کنترل روماتیسم کمک می‌کنند.
2. فیزیوتراپی: تمرینات فیزیکی، ماساژ و روش‌های درمانی مانند هیدروتراپی به بهبود وضعیت حرکتی و انعطاف‌پذیری مفاصل کمک می‌کنند.
3. تغذیه و مکمل‌ها: مصرف غذاهای سرشار از امگا-۳، مانند ماهی‌های چرب و آجیل، می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند. مکمل‌های ویتامین D و کلسیم نیز برای حفظ سلامت استخوان‌ها مفید هستند.
4. جراحی: در مواردی که مفاصل به‌شدت آسیب دیده باشند و دیگر توانایی حرکت را از دست بدهند، ممکن است تعویض مفصل ضرورت پیدا کند.

داروها و قرص‌های روماتیسم

داروهای مختلفی برای کنترل روماتیسم وجود دارند که شامل داروهای مسکن، ضدالتهاب، و داروهای خاص تعدیل‌کننده سیستم ایمنی می‌شوند. انتخاب داروی مناسب بستگی به نوع روماتیسم و وضعیت فرد دارد. داروهایی مانند متوترکسات، لفلونومید و سولفاسالازین معمولاً برای روماتیسم مفصلی تجویز می‌شوند.

انواع روماتیسم

روماتیسم پوستی: این نوع روماتیسم باعث ایجاد التهاب و خارش در پوست می‌شود و اغلب با سایر انواع روماتیسم همراه است.

روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید): نوعی از روماتیسم که مفاصل بزرگ و کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند باعث تخریب تدریجی مفاصل شود.

لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE): یک بیماری خودایمنی که نه تنها بر مفاصل، بلکه بر اعضای داخلی نیز اثر می‌گذارد.

روماتیسم قلبی: نوعی از روماتیسم که ناشی از عفونت‌های باکتریایی است و می‌تواند به آسیب دریچه‌های قلب منجر شود.

خطرناک‌ترین نوع روماتیسم

یکی از خطرناک‌ترین انواع روماتیسم، روماتیسم قلبی است. این بیماری اغلب پس از یک عفونت استرپتوکوکی در گلو رخ می‌دهد و می‌تواند باعث آسیب به دریچه‌های قلب شود. اگر درمان به‌موقع انجام نشود، روماتیسم قلبی می‌تواند به مشکلات جدی قلبی و حتی نارسایی قلبی منجر شود. در کنار آن، لوپوس نیز به دلیل تأثیر بر روی اعضای داخلی بدن، یکی از انواع پیچیده و خطرناک روماتیسم محسوب می‌شود.

مدیریت تغذیه در روماتیسم

درمان بیماری‌های روماتیسمی علاوه بر دارو، فیزیوتراپی و مراجعه‌ی منظم به پزشک، نیازمند رعایت رژیم غذایی سالم و دریافت ویتامین‌ها و مکمل‌های مورد نیاز است رژیم غذایی سالم نقش کلیدی در مدیریت و کاهش علائم بیماری‌های روماتیسمی دارند.

• ماهی های چرب :  سالمون، ساردین،قزل آلا، شاه‌ماهی و سایر ماهی‌هایی که سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند، می‌توانند به کنترل التهاب بدن کمک کنند.
• میوه ها و سبزیجات تازه : این گروه حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها هستند که رادیکال‌های آزاد را کنترل و از آسیب و التهاب به سلول‌ها جلوگیری کنند. همچنین سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی بوده که بهبود علایم کمک میکنند.
• مواد غذایی حاوی آهن : مصرف گوشت بدون چربی  مرغ، تخم مرغ ،حبوبات و آجیل بدون نمک می تواند به کاهش خستگی و بی حالی که از علایم عمده روماتیسم است کمک کند. موادغذایی حاوی آهن را همزمان با ویتامین C بخورید ، که بهتر جذب بدن شود.
• روغن زیتون : این روغن علاوه بر چربی‌های تکِ غیراشباع، حاوی ترکیبی به‌اسم اولئوکانتال است که التهاب را کاهش می دهد و می‌تواند کاهش احساس درد در بدن را به‌همراه داشته باشد.
• پروبیوتیک ها : پروبیوتیک ها به تعدیل سیستم ایمنی و کاهش التهاب در شرایط خودایمنی کمک کنند و می توانند در کنترل و بهبود علایم بیماری موثر باشند.

همچنین برخی مطالعات نشان داده داده اند که رژیم غذایی مدیترانه ای و مکمل ویتامین دی در بهبود بیماری بسیار کمک کننده است.

و در آخر پرهیز از غذاهای فرآوری شده، سرخ کردنی ها، قندها و شیرینی ها ، گوشت قرمز،نمک زیاد و موادغذایی حاوی امگا ۶ بالا (مانند روغن آفتابگردان،روغن کنجد،روغن ذرت،تخمه آفتابگردان، دانه کنجد) در کنترل علایم بسیار موثر خواهد بود.

روماتولوژی

روماتولوژی شاخه‌ای از پزشکی است که به مطالعه، تشخیص و درمان بیماری‌های روماتیسمی و التهابی می‌پردازد. متخصصین روماتولوژی علاوه بر داروها و روش‌های درمانی، به توصیه‌های مربوط به زندگی سالم و پیشگیری نیز می‌پردازند تا افراد مبتلا بتوانند زندگی بهتری داشته باشند.

روش‌های روماتولوژی

روماتولوژیست‌ها از رویکردهای مختلفی برای تشخیص و درمان بیماری‌های روماتیسمی استفاده می‌کنند که شامل موارد زیر است:

آموزش و تغییرات در سبک زندگی: روماتولوژیست‌ها توصیه‌هایی درباره سبک زندگی و رژیم غذایی مناسب برای کاهش علائم و کنترل بیماری‌های روماتیسمی به بیماران ارائه می‌دهند.

ارزیابی بالینی و سابقه پزشکی: اولین مرحله در روماتولوژی، بررسی علائم بیمار و جمع‌آوری اطلاعات مربوط به سابقه پزشکی، سابقه خانوادگی و عوامل محیطی است که ممکن است به بروز علائم کمک کند.

آزمایش‌های آزمایشگاهی: آزمایش‌های خونی، مانند بررسی فاکتور روماتوئید (RF)، آنتی‌بادی‌های ضد هسته (ANA)، و سایر نشانگرهای التهابی می‌تواند به شناسایی انواع خاصی از بیماری‌های خودایمنی کمک کند.

تصویربرداری: روش‌هایی مانند رادیوگرافی (X-ray)، ام‌آر‌آی (MRI)، اولتراسوند و سی‌تی‌اسکن برای بررسی آسیب‌ها و التهاب در مفاصل و بافت‌های همبند کاربرد دارند.

بیوپسی و نمونه‌برداری: در برخی موارد، برای بررسی دقیق‌تر بیماری، ممکن است نمونه‌برداری از بافت‌های آسیب‌دیده صورت گیرد.

درمان‌های دارویی: بسته به نوع و شدت بیماری، روماتولوژیست‌ها از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، داروهای ضدروماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs)، و داروهای بیولوژیک برای کاهش التهاب و کنترل بیماری استفاده می‌کنند.

روش‌های توانبخشی: درمان‌های فیزیکی و توانبخشی، مانند فیزیوتراپی و ورزش‌های مخصوص، نقش مهمی در حفظ حرکت مفاصل و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارند.

کلام آخر

روماتیسم یک بیماری پیچیده با علل و علائم متنوع است که می‌تواند به شدت کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. آگاهی از نوع، علائم و روش‌های درمانی مناسب می‌تواند به کنترل این بیماری و کاهش عوارض آن کمک کند. با رعایت نکات بهداشتی، تغذیه مناسب و مراجعه منظم به پزشک، بسیاری از افراد می‌توانند زندگی سالم‌تر و بهتری را تجربه کنند.

همراه با لقمه به اهداف سلامتی خود نزدیک‌تر شوید.